Η Επιστήμη ως Θρησκεία δεν είναι Επιστήμη [Μέρος 2ο] ...

4. "Ο διακεκριμένος επιστήμονας στο πεδίο ερευνών του, τιμάται και προβάλλεται από τα ίδια μέσα σαν παγκόσμιο πρότυπο, ανεξάρτητα από την ποιότητα του ως άνθρωπος".

Μπερδεύουμε το marketing των ΜΜΕ με την ουσία. Ό,τι να 'ναι, δηλαδή. Δεν υπάρχει λόγος να συνεχίσουμε την ανάλυση του προφανούς. Ακόμα κι ένας έφηβος, που χτυπιέται και αντιγράφει το "σατανιστικό" του Metal συγκρότημα, σε καμία περίπτωση δεν είναι σατανιστής ο ίδιος ή τους θεωρεί πρότυπο. Μπορεί να ξέρει πολύ καλά ότι βγαίνουν στη σκηνή τίγκα στην κόκα, ότι πουλάνε μούρη και στιλ και δε θα ζητούσε ποτέ τη συμβουλή τους, όσον αφορά στο ποιες σχολές να συμπληρώσει στο μηχανογραφικό του. Άλλες ανάγκες οδηγούν πολλές φορές τους ανθρώπους να χοροπηδούν και να πιθηκίζουν κι όχι απαραίτητα η λάμψη και η αξία των ειδώλων τους. Όπως ακριβώς συμβαίνει σε πολλούς πιστούς, είτε της θρησκείας, είτε φυσικά της "επιστήμης".

Μα και το νόημα δεν είναι σωστό. Πρόβαλε ποτέ κανείς τον Richard Dawkins σαν πρότυπο πχ. πατέρα; τον Stephen Hawking σαν υπόδειγμα πολίτη; τον Richard Feynman σαν ιεραπόστολο της ηθικής; Όσο επιτρέπουν οι γνώσεις και η αντίληψή μου, κανείς ποτέ και πουθενά. Προβάλονται, άλλοτε λανθασμένα κι άλλοτε δικαιολογημένα, σαν τέρατα του χώρου που πρεσβεύουν, δηλαδή της επιστημονικής έρευνας και ανακάλυψης και, λιγότερο συχνά, ως ξεχωριστοί κι αγαπητοί καθηγητές, τόσο ώστε να τιμώνται ως Δάσκαλοι. Τι πάει να πει "παγκόσμιο πρότυπο"; Είναι μια άστοχα υπερβολική έκφραση, με σάλτσες και κερασάκια. Είναι κενή περιεχομένου και επαφής με την πραγματικότητα. Πρότυπο σε τι; Στην επιστήμη του; Στο επιστημονικό του ήθος; Στα ευγενή του κίνητρα; Είναι τίμιο να γενικεύουμε, χωρίς διευκρινήσεις;

Από την άλλη, πάλι, όταν η προβολή ξεφεύγει από τα όρια της επιστήμης τους, δεν είναι απαραίτητα άδικη, όπως δεν είναι και ο κανόνας. Ο Dawkins, για παράδειγμα, δεν προβάλλεται τόσο ως Εξελικτικός Βιολόγος, παρά ως μαχητικός Άθεος. Και πράγματι, έχει δώσει ολόκληρο αγώνα, από το μετερίζι αυτό. Δεν προβάλλεται άσχετα ή άδικα. Πάλεψε μέσω εκδόσεων, μέσω διαλέξεων, μέσω αντιπαραθέσεων, δεν του χαρίστηκε η αναγνώριση ή, έστω, η διαφήμιση (εδώ δεν παίρνω απαραίτητα το μέρος του, εξετάζω τη σχέση έργων και αποτελεσμάτων). Ο Einstein ήταν από μόνος του μια πληθωρική προσωπικότητα : ευφυής, ηθικός, πολιτικός, καλλιεργημένος, ερωτικός, ένας πολύπλευρος και γλυκύτατος άνθρωπος. Δεν τον ξετρύπωσε κανείς από τα υπόγεια, επειδή και μόνο ήταν καλός Φυσικός. Πόσους Φυσικούς γνωρίζουμε από τον προηγούμενο αίωνα; Πέντε; Δέκα; Ποιος πρόβαλε ποτέ, αυτούς ή τα εκατομμύρια των ασήμων, ως πρότυπα βίου, ηθικής και συμπεριφοράς; Ο κανόνας, θα έλεγε κανείς, κλίνει προς το εντελώς αντίθετο και συχνά η κοινή γνώμη διακατέχεται από όχι και τόσο κολακευτικές γνώμες και διαθέσεις, προς τους ανά τον κόσμο ερευνητές και επιστήμονες : αλαζόνες ή αφελείς, αδαείς ή μονοδιάστατοι από την υπερβολική εξειδίκευση, υστερόβουλοι ή παραδόπιστοι, αιθεροβάμμονες ή γραφικοί, κομπλεξικοί ή ανέραστοι.

Πού τα διαβάζει όλα αυτά ο Τσεπενέκας, άγνωστο! Άβυσσος η ψυχή του ανθρώπου.

5. "Η νέα παγκόσμια θρησκεία προβάλλεται συχνά σε αντιπαράθεση με τις υπάρχουσες θρησκείες και υπερτονίζεται ο ρόλος της στην απελευθέρωση του ανθρώπου από αναπόδεικτες δοξασίες, με σκοπό να τον οδηγήσει στην πρόοδο και την ευημερία".

Εδώ θα συμφωνήσω, ως προς το ότι δεν υπάρχει κανένας λόγος αντιπαράθεσης. Η σκορδοκαΐλα της επιστήμης δεν είναι να αποκαθηλώσει καμία θρησκεία. Αυτό, πιθανότατα, προκύπτει ως παράπλευρη συνέπεια. Όταν η επιστήμη, στην προσπάθειά της να ερμηνεύσει, έχει ν' αντιμετωπίσει παλιές δοξασίες, πλάνες, συνήθειες, παραδόσεις κ.ο.κ. Όταν δηλαδή ο δρόμος που χαράσσει συμβαίνει να διέρχεται από χωράφια, αιώνες κληρονομημένα ή καταπατημένα από τις διάφορες θρησκείες.

Αυτό γίνεται από καμία κακεντρέχεια ή καμία εκδικητικότητα; Σε καμία περίπτωση. Αυτά είναι ανθρώπινες αδυναμίες κι όχι επιστημονικό ήθος. Απλά το ένα ερώτημα φέρνει το άλλο και κάποτε τα μονοπάτια διασταυρώνονται. Ο επιστήμονας δεν αισθάνεται ότι θίγει κανέναν, γιατί δεν έχει καμία πολεμική στην ατζέντα του. Από την άλλη ο πιστός τραβάει τα μαλλιά του. Ο κόσμος του γκρεμίζεται. Τα πρότυπά του αποκαθηλώνονται. Τα παίρνει στο κρανίο, εξεγείρεται. Τα ΜΜΕ γουστάρουν, οι επιτήδειοι ιεραπόστολοι παίρνουν τα ηνία, ακόμα κι ο ευφυής πιστός προβληματίζεται.

Αλλά τι πραγματικά χάνει ο πιστός της Ορθοδοξίας από το όραμα της Αγάπης, αν ο Αδάμ πλάστηκε από καμία γούρνα με πηλό ή εξελίχθηκε από το ένα είδος στο άλλο; Προσωπικά αδυνατώ να κατανοήσω. Τι έχει να κάνει το ήθος της έτερης παρειάς και του διπλού χιτώνα, με το αν ο Κόσμος ξεκίνησε πριν δέκα χιλιάδες χρόνια ή πριν 13,7 δισεκατομμύρια; Ειλικρινά, μου φαίνονται πράγματα άσχετα, μεταξύ τους. Μου διαφεύγει οποιαδήποτε αντιπαράθεση, επί της ουσίας, ακριβώς γιατί δεν αισθάνομαι ότι το θρησκευτικό μήνυμα θίγεται στο παραμικρό από την επιστημονική έρευνα, αλλά ούτε και το αντίθετο. Ο αδογμάτιστος και ο ακομπλεξάριστος, πιστός ή επιστήμονας, οφείλει να παραδεχτεί ότι συμβαίνει πολύ κακό για το τίποτα.

Και ναι, είναι πρόοδος να γνωρίζει κανείς ότι δε γυρίζει ο ήλιος γύρω από τη γη, αλλα η γη γύρω από τον ήλιο ή, ακόμα καλύτερα, και τα δύο γύρω από το κοινό κέντρο μάζας. Είναι πρόοδος κι ευημερία να αντιμετωπίζεις την επιληψία ως νευρική διαταραχή, παρά με εξορκισμούς ως δαιμονική κατάληψη. Είναι πρόοδος να αποδίδεις τα του Καίσαρος τω Καίσαρι, παρά να φορτώνεις στη θρησκεία ένα σωρό ρόλους, με τους οποίους σχετίζεται ακροθιγώς, αλλά τις φορτώθηκαν καταχρηστικά, από τότε που ο ανθρώπινος νους δεν είχε ακόμη ανακαλύψει εναλλακτικούς τρόπους σκέψης.

Και ναι, είναι λάθος να προβάλλεται και να οξύνεται η όποια αντιπαράθεση, για να πουλήσει ένα βιβλίο ή ν' ανέβει η ακροαματικότητα ή να γεμίσουν τα παγκάρια οβολούς. Όπως είναι, φυσικά, λάθος να εκλαμβάνεις την αντιπαράθεση αυτή πολύ στα σοβαρά.

6. "Όλες οι υπόλοιπες θρησκείες τσουβαλιάζονται πανέξυπνα μαζί, ανεξάρτητα αν περιέχουν ψήγματα αλήθειας ή όχι".

Εδώ, προφανώς με τα "ψήγματα αλήθειας", ο κάθε πικραμένος Τσεπενέκας υπονοεί την ορθόδοξη πίστη του. Κι ωστόσο, το τσουβάλιασμα που αποδίδει ως επιτηδειότητα στην αντιπέρα, επιστημονική όχθη, δεν έχει καμία εμπάθεια. Απλά, οτιδήποτε παρουσιάζεται δογματικά, θεόπνευστα κι εξ' αποκαλύψεως ανήκει εξ' ορισμού στην ίδια, ευρύτερη κατηγορία. Την επιστήμη, άμεσα, δεν την ενδιαφέρει αν η αποκάλυψη έγινε από κανά Περιστέρι, από τον Βισνού ή το Σιντάρτα Γκαουτάμα. Το ίδιο και το αυτό νόημα. Την επιστήμη δεν την ενδιαφέρει το βίωμα, ούτε η βαθύτερη φύση του, παρά μόνο ποια περιοχή του εγκεφάλου ενεργοποιείται. Είναι αυτό ερμηνεία; Κατά τη γνώμη μου όχι. Είναι μια ουδέτερη περιγραφή μιας παρατήρησης. Είναι το μετρήσιμο και τίποτα περισσότερο. Αυτό είναι η δουλειά της επιστήμης. Τι ακριβώς αποστερεί αυτό από την πίστη ή τη βιωματικότητα; Εγώ λέω τίποτα. Ο πιστός τρομάζει, φοβάται μη μείνει γυμνός μπροστά στο σύμπαν. Κι όμως, κανείς δεν έχει σκοπό ή διάθεση να τον γδύσει. Όρεξη είχαμε.

7. "Για τη  νέα θρησκεία δεν υπάρχει καμιά αμαρτία".

Από "αμαρτίες", υπό την έννοια του "σφάλματος", η επιστημονική κοινότητα βρωμά και ζέχνει. Είναι γνωστό, είναι αναπόφευκτο, είναι ανθρώπινο, σε κάποιες περιπτώσεις είναι εκ του πονηρού, όμως δε θα περιμέναμε τίποτα λιγότερο, ασφαλώς, από οποιαδήποτε ανθρώπινη δραστηριότητα. Ωστόσο, "αμαρτίες" υπό την έννοια πχ. του προπατορικού αμαρτήματος ή του πειρασμού από κανά Βεελζεβούλ και τέτοιες αηδίες, είναι ευτυχώς έξω από κάθε συζήτηση.

Αν ο αρθρογράφος υπονοεί, παρ' όλα αυτά, ότι η επιστήμη δεν έχει καμία ηθική, τότε είναι εντελώς φάουλ και οφσάιντ. Η επιστήμη δεν έχει ηθική, μόνο υπό την οπτική ότι ούτε το μαχαίρι έχει. Η επιστήμη είναι ένα εργαλείο κι όχι ένα φιλοσοφικό σύστημα. Υπηρετείται, ωστόσο, από ανθρώπους που έχουν και ηθική και φιλοσοφικά συστήματα. Η χρήση, οι επιλογές, οι φραγμοί, η άσκηση εν γένει της επιστημονικής έρευνας, καθοδηγείται συνήθως από αυτά. Βλέπετε, λοιπόν, ότι το πεδίο για τη θρησκευτική αναζήτηση και καλλιέργεια (για όποιον το επιθυμεί) είναι κάθε άλλο παρά χαμένο.

Κι έτσι, φτάνουμε πια στο πιο καυτό σημείο, της όλης συζήτησης. Ο υγιής νους, ο ρωμαλεός ψυχισμός, ο αληθινά γεμάτος αγάπη και σφρίγος, δεν έχει ανάγκη από αντιπαραθέσεις και μαλθακά κλαψουρίσματα. Έχει όλο το πεδίο ελεύθερο, να παλεύει, να καλλιεργεί, να συνεπικουρεί. Ο ηττοπαθής, ο συμπλεγματικός, ο φοβισμένος νους ψάχνει παντού αφορμές ή ευκαιρίες να παραιτηθεί. Βλέπει παντού εχθρούς κι εμπόδια. Μόνο και μόνο, γιατί δεν έχει τα κότσια να αναλάβει το βάρος των πραγματικών ευθυνών, του πραγματικού αγώνα, διάγει βίο στο περιθώριο, επικριτικό και μικρόψυχο, όπως οι παλιές, γραφικές γεροντοκόρες. Αυτό, φυσικά, είναι δείγμα ψυχασθένειας. Και θα ήταν όμοια άδικο, αν παρασυρόμασταν κι εμείς απ' την πλευρά μας, ν' αποδώσουμε κάτι τέτοιο εν γένει σε όλους τους πιστούς ή στις θρησκείες, ως συστατικό στοιχείο τους.

( Σημείωση: εδώ, αποφεύγω να διακρίνω τη θρησκεία ως ηθικό σύστημα από το παπαδαριό και την ιεραρχία, που προϋποθέτει. Δεν εξετάζω, δηλαδή εδώ, το συμφέρον από την συντήρηση του μισοσκόταδου στις θρησκευτικές αγκάλες, ώστε ο ψυχισμός να παραμένει ευεπίφορος στην κοροϊδία και στην εκμετάλλευση. Προχωρώ με καλές προθέσεις.)

[ Συνεχίζεται ... ]